Darius de Grote is niet oké

25-10-2022

Khorram, A. & Bos, T. (2019). Darius de Grote is niet oké. Gottmer.

Creatieve verwerkingsopdracht bij een jeugdboek
I/D6: Eigen bewerking op opdracht D6

Het boek:

Zijn moeder is Iraanse en zijn vader Germaan. Hij is dus vreemd genoeg half Arisch en half Arisch. Dat geeft hem geen prettig gevoel. Dat is niet het enige dat hem geen prettig gevoel geeft. Darius neemt dan ook medicatie voor een hormonale disfunctie in zijn brein: depressie.

Zijn moeder is op jonge leeftijd uit Iran vertrokken, voor de liefde. Zijn vader noemt hij steevast die man of Stephen. Wanneer zijn grootvader ziek wordt, wordt het tijd om voor de eerste keer naar Iran te gaan. Een reis op vele vlakken: door het hoofd van Darius, naar een andere cultuur, geconfronteerd met depressie, langs vriendschap (of het gebrek eraan), bij een nooit ontmoette familie, met een afbrokkelende band met zijn vader en met veel analogieën naar Star Trek.

Komt dit allemaal wel goed? Uiteraard. Zeker met deze handige overlevingsgids:

De grote Darius de Grote overlevingsgids

Boven: de masjed-e-jameh;

met linksboven het bovenaanzicht van de binnenzijde van de badgir;
linksmidden: de Atasjkadeh;
linksonder: lamassu;
boven: vuurkorf in de Atasjkadeh;
rechtsboven: Agrabah, de stad van Aladdin;
rechtsonder: Persepolis.

Onder: Yazd

"'Is het de eerste keer dat je naar huis gaat?' had hij gevraagd.
'Uh.' Het verbaasde me dat hij naar huis zei. Waarom noemde hij Iran mijn huis, terwijl hij wist dat ik Portland geboren en opgegroeid was?" (p. 47)

Boven: Haft-Sien;
met linksboven: doegh;
linksonder: nan-e panjereh;
rechtsboven: ghottab;
midden rechts: pasjmak;
rechtsonder: jasmijnbloesem

Onder:
links: fesanjan;
midden: tah dieg;
rechts: gormeh sabzi

"Een Haft-Sien bestaat meestal uit azijn, sumakbessen, tarwescheuten, appels, pudding, gedroogde olijven en knoflook - zeven dingen waarvan de naam in het Farsi met een s begint. Sommige mensen voegen er nog meer dingen aan toe, die niet met een s beginnen: symbolen van voorspoed en vernieuwing zoels spiegels en kommetjes met munten." (p. 28)

Evaluatie:

De overlevingsgids is een uitstekend instrument om het boek te overleven. We kennen allemaal wel het geharrewar met een overdonderend aantal namen in een boek waardoor we niet meer uit de verhaallijn wijs kunnen geraken. Nu komen er nog eens een heleboel exotische begrippen bij. Tijd voor een praktisch hulpmiddel dus.
Geen gedoe meer met briefjes of potloodjes, hier is ie kant en klaar! Misschien enkel nog toe te voegen aan de volgende editie van het boek?

Mooi en inzichtelijk vormgegeven, brengt het verhaal meteen tot leven. Dit is hoe Darius zijn ervaring er moeten hebben uitgezien. Jammer dat we er niet rechtstreeks zelf van kunnen proeven. Daar zal toch nog een receptenbundeltje bij horen of wie weet een rechtstreeks vliegticketje naar ginder?
Mooi gedaan en een toffe verdiepende uitwerking op het collage-idee!

https://adibkhorram.com/darius

DEEL II: Recensie

Samenvatting

Komt dit allemaal wel goed? Blijkbaar zit er een beetje magie in de nieuwe vriendschap met Sohrab die hij in Iran leert kennen. Deze ontboezemingen en de onderdompeling met de voorouderlijke cultuur vormen een sprankelende vonk in het leven van Darioesj de Perziër.

Receptieverslag

Ik las altijd graag verhalen omdat ze mijn fantasie prikkelden. Ik dacht dat dat de bedoeling was van een goed boek, om de lezer even weg te halen uit het dagdagelijkse en als een ontdekkingsreiziger in contact te komen met nieuwe werelden.
Dan is er de coming of age-literatuur. Door een herkenbare realistische weergave worden er plekken bij de lezer aangeraakt die inspireren tot reflectie over psychologische, morele of maatschappelijke thema's. Darius de Grote is zo'n boek.

Het begint met een inkijk in wat op het eerste zicht het alledaagse leven van een middelmatige tiener is. Geleidelijk tekenen zich er specifiekere nuances af. Hij ervaart de situatie thuis, op school en op het werk zo op zijn eigen manier. Het hoofdpersonage word steeds meer uitgewerkt en niet op een bepaald idyllische wijze.
Het zijn deze dagdagelijkse kleinigheden die het verhaal langs een kant herkenbaar maar langs de andere kant ook minder aantrekkelijk maken om te lezen. Zijn pessimistische kijk op het leven en de walging over zichzelf kroop onder de huid van deze lezer. Dat is iets heel anders dan een fantasieprikkelend epos of een ver-van-mijn-bedshow.
Het is een teken dat ik toch meeleef met Darius en dat zijn confrontaties met lastige leeftijdsgenoten, de moeite die hij heeft met zijn uiterlijk of de stroeve relatie met zijn vader met niet ongemoeid laten.

Een van de kernthema's die de auteur tot leven brengt gaat over depressie, zonder al te rechtuit hierop in te gaan maar eerder door de sfeer en de psychologie van het verhaal. Zonder dat het er vingerdik op ligt kom je zo ook wel wat te weten over de auteur zelf.
Adib Khorram koos dit thema niet lukraak. Ook de de Amerikaans-Iraanse origine blijkt niet uit de lucht gegrepen. De intieme vriendschap die zich ontwikkelt in Iran wordt in het boek open benaderd. Wanneer we op Khorrams website lezen dat hij "a queer Iranian-American author" is, verschuift dit toch wat de interpretatiegrond waarop we het verhaal kunnen lezen.
Conclusie dan is dat Khorram zichzelf de niet-evidente kunst eigen heeft gemaakt om met woorden over gevoelige onderwerpen een uitgebalanceerde getuigenis te vormen.

Dan lijkt dit op het eerste zicht schijnbaar eenvoudig reisverhaal toch verschillende lagen te bevatten waar je makkelijk doorleest, en het toch zijn uitwerking niet mist. Het blijft beklijven.
Als je geen Trekkie bent zoals ik, dan vormen deze verwijzingen een extra laagje dat je misschien eerder ongemoeid laat. Maar ik liep wat later wel een theewinkel binnen om iets meer over Darius' favoriete thee te leren. De vele verwijzingen naar de Perzische cultuur en de ontmoetingen met een Bahá'í-gezin kregen ook meer persoonlijke sympathie.
Genoeg voeding dus voor allerlei slag van mensen. Wie weet boek je binnenkort wel een reis naar Iran om het ook zelf maar eens te beleven of duik je in de Perzische keuken omdat je het water in de mond kreeg. Een boek beoordeel je niet door alleen maar naar de kaft te kijken.

https://adibkhorram.com/darius