Koning van Katoren

Om aan te vangen heb ik gekozen voor een van mijn jeugdherinneringen. Hoe zou ik het boek nu, bijna dertig jaar later, ervaren?

Stach, de brutale held van dit episch verhaal, wordt geboren onder bijzondere omstandigheden: op hetzelfde moment dat de oude koning van Katoren sterft. Kort erna verliest hij beide ouders en wordt hij opgevoed bij zijn oom Gervaas. Deze beminnelijke en verdienstelijke man krijgt een droom over hoe de jonge Stach het ooit tot koning zal schoppen. Daarmee wordt aan het begin van het boek al een verwachting gecreëerd over hoe het boek zal eindigen.

Het land wordt in de tussentijd geregeerd door zes ministers in dienst voor de ministeries van IJver, Ernst, Eerlijkheid, Regelmaat en Orde, Deugd en Reinheid. Wanneer op 17-jarige leeftijd Stach met zijn plan om koning te worden op de proppen komt vinden de zes ministers het idee maar niets. Ze bedenken zeven opdrachten die Stach moet voltooien aleer hij het ambt mag bekleden.

De auteur Jan Terlouw (1931) heeft een carrière in de politiek achter de rug. Destijds, in '71, werd het boek eerst voor publicatie geweigerd omdat het te politiek was. De namen van de ministers, de uit te voeren opdrachten en de ontwikkelingen in het boek  worden gekarakteriseerd door Terlouws maatschappijkritische visie.

Een vogelpest met lawaaioverlast, een granaatappelboom met echte ontploffende granaten vanwege de wapenfabriek vlakbij, een vuile en rijke stad met een stinkende driekoppige draak, losgeslagen kerken in het religieus versplinterde 'Uikumene', een sprong van de hoge kathedraal ('de meest zinloze opdracht'), een armoedig dorp met een rijke elite kwakzalvers, de tovenaar die offers neemt in een gemoedelijk dorp en de koningsstoel die levens neemt. In detectivestijl en met ongeëvenaarde moed trekt Stach de plagen ten strijde en transformeert de levens van de mensen in iedere stad of dorp.

Terlouw stelt hiermee de kleingeestige uitwasemingen aan de kaak in de samenleving. Waar angst was komt vreugde, wat doods was wordt feest, wat verdord was wordt stralend, wat verdeeld was wordt verenigd, waar onrecht was komt recht, Gods wegen zijn ondoorgrondelijk en de archetypische held wordt koning.

Geleidelijk ontplooit het heroïsche deugdzame karakter van de protagonist en vallen de muffe ministeriële moraalridders uit hun rol tot hun onbekwame tegenpool. De dankbare burgemeesters van de geholpen gemeenten heffen Stach op de koningsstoel en worden bedankt door een zitje in de nieuwe ministeries van Volksgezondheid, Schone Lucht en Zuiver water, Kerk Cultuur en Maatschappij, Hulp aan de Achtergebleven gebieden, Verdediging en Ontwapening en het ministerie voor Democratie.

De sfeer van de plaatsen, het karakter van de personages, hun gedrag en ontwikkeling doorheen het boek, sluiten naadloos aan bij het overkoepelende thema en vormen voor ieder een unieke allegorie op zich: de transformatie van de plaatsen, de toebedeling van de ministerszetels en de afsluitende opdrachten voor de oud-ministers.

Deze laag van het boek heb ik als kind natuurlijk niet ervaren. Het was gewoon een cool boek, met absurde avonturen en een opkrikker voor mijn jeugdige fantasie.